Mar
คนที่กำลังจะจัดฟันคงมีคำถามเกี่ยวกับหมุดจัดฟันว่ามันคืออะไร แล้วคนที่จัดฟันจำเป็นต้องปักหมุดหรือไม่ ซึ่งการปักหมุดจัดฟันนั้นจะต้องขึ้นอยู่ที่การวางแผนจัดฟันของทันตแพทย์เท่านั้น และปัญหาของการจัดฟันของแต่ละคนก็ไม่เหมือนกันค่ะ
หมุดจัดฟันคืออะไร ?
หมุดจัดฟัน (mini-screws) คือ อุปกรณ์เสริมที่ใช้ในการจัดฟัน ลักษณะเป็นหมุดโลหะขนาดเล็ก หน้าตาคล้ายกับสกรูที่ใช้ในงานช่างทั่วไป ทำหน้าที่เป็นหลักยึดชั่วคราว เพื่อใช้สำหรับการเคลื่อนฟันไกล ๆ และการเคลื่อนฟันที่ซับซ้อน ซึ่งโดยปกติการใช้ฟันดึงฟันด้วยกันซึ่งมักจะดึงฟันได้ระยะทางที่น้อย คุณหมอจึงต้องหาสิ่งที่ใช้เป็นหลักยึดสำหรับดึงฟันโดยตรง ซึ่งก็คือหมุดจัดฟันนั่นเองค่ะ ซึ่งการใช้หมุดจัดฟันจะเป็นการใช้แบบชั่วคราว ไม่ได้ปักถาวร โดยหมุดจะถูกถอดออกเมื่อมันหมดหน้าที่แล้ว และเหงือกก็จะกลับมาปิดเอง โดยจะไม่เป็นรูทิ้งไว้นะคะ
ทำไมต้องใช้หมุดจัดฟัน ?
หากต้องเคลื่อนฟันเป็นระยะทางไกล ๆ ก็อาจทำให้ฟันซี่อื่น ซึ่งอยู่อีกฝั่งของช่องว่าง ที่เราใช้เป็นหลักยึดสำหรับดึงฟัน ตามกฎข้อที่ 3 ของนิวตัน เคลื่อนเข้ามาในช่องว่างมากเกินไป จนไม่เหลือที่ว่างมากพอ เพื่อให้เราเคลื่อนฟันซี่ที่ต้องการ ซึ่งอาจทำให้การรักษาไม่สำเร็จ ปิดช่องว่างไม่ได้หรือฟันยังยื่นอยู่ เพราะไม่มีที่ว่างให้เคลื่อนฟันได้อีกแล้ว
ดังนั้น ทางแก้ปัญหาก็คือ เราต้องหาสิ่งอื่นซึ่งไม่เคลื่อนที่ ใช้เป็นหลักยึดสำหรับดึงฟันโดยตรง แทนการใช้ฟันด้วยกันซึ่งเคลื่อนที่ได้ ในอดีต หากจำเป็น ผู้ป่วยต้องใส่อุปกรณ์ที่ชื่อ Headgear ซึ่งใช้กระโหลกศีรษะเป็นหลักยึดในการดึงฟัน เมื่อวิทยาการก้าวหน้าขึ้น ปัญหาดังกล่าวจึงถูกแก้ไข จาก Headgear หน้าตาแปลก ก็กลายมาเป็นการปักหมุดขนาดเล็กในปาก เพื่อใช้เป็นหลักยึดนั่นเอง
หมุดจัดฟันมีอันตรายหรือไม่ ?
หมุดจัดฟัน ทำจากโลหะผสมไทเทเนียม (Titanium) ไทเทเนียมเป็นโลหะที่แข็งกว่าอลูมิเนียม มีน้ำหนักเบากว่าเหล็ก ไม่มีการต่อต้านจากระบบภูมิคุ้มกันของร่างกาย (Biocompatible) ไม่เป็นสื่อแม่เหล็ก ไม่เป็นสนิม จึงไม่มีอันตราย
ไทเทเนียม ถูกใช้ในทางการแพทย์มาอย่างยาวนาน เช่น ข้อต่อเทียม ชิ้นส่วนอวัยวะเทียม รากฟันเทียม และอื่น ๆ เป็นต้น การใช้หมุดจัดฟันจะเป็นแบบชั่วคราว ไม่ได้ปักแบบถาวร โดยหมุดจะถูกถอดออก เมื่อมันหมดหน้าที่แล้ว
ขั้นตอนการปักหมุดจัดฟัน
การปักหมุดจัดฟัน หรือที่มักเรียกกันว่า “การปักสกรู” นั้น ไม่ได้ยุ่งยากซับซ้อน และไม่ได้น่ากลัวอย่างที่หลายคนคิด ขั้นตอนจะเริ่มจาก เอกซเรย์ตำแหน่งที่จะปักหมุด และฉีดยาชาเล็กน้อย เมื่อชาได้ที่แล้ว ทันตแพทย์จะค่อย ๆ ใช้อุปกรณ์ขันหมุดผ่านเหงือก ลงไปในกระดูกขากรรไกร เหมือนการขันสกรูในงานช่าง ซึ่งผู้ป่วยส่วนใหญ่แทบไม่รู้สึกเจ็บอะไร
ขั้นตอนที่เจ็บที่สุด อาจเป็นตอนฉีดยาชาเท่านั้นเอง การถอนฟันและการผ่าฟันคุด เจ็บกว่าเยอะ ส่วนการเอาหมุดออกนั้น ก็เพียงแค่ใช้อุปกรณ์ขันออก โดยที่ไม่จำเป็นต้องฉีดยาชาเลย
หมุดจัดฟันช่วยให้จัดฟันเร็วขึ้นหรือไม่ ?
ในเคสที่ใช้หมุดจัดฟัน ระยะเวลาการจัดฟันอาจสั้นลงเพราะขั้นตอนถูกลด แต่ไม่ใช่เพราะดึงฟันได้เร็วขึ้นหรือแรงขึ้นนะคะ ในบางกรณี หมุดจัดฟันอาจช่วยเปลี่ยนจากเคสที่ต้องผ่าตัดให้กลายเป็นแค่เคสถอนฟัน หรืออาจเปลี่ยนจากเคสที่ต้องถอนฟันให้กลายเป็นเคสที่ไม่ต้องถอนฟันก็ได้ คนไข้ที่จัดฟันรอบสอง และได้ถอนฟันไปแล้วจากการจัดฟันรอบแรก หมุดจัดฟันอาจช่วยดึงฟันบนทุกซี่ไปข้างหลัง โดยที่ไม่ต้องถอนฟันเพิ่มอีก หรือช่วยดันฟันบนทุกซี่ขึ้นข้างบน และอื่น ๆ อีกมากมายค่ะ
หมุดจัดฟันมีประโยชน์อย่างไร ?
เมื่อหมุดจัดฟันถูกติดตั้งเรียบร้อยแล้ว มันจะทำหน้าที่เป็นหลักยึดชั่วคราวซึ่งไม่เคลื่อนที่ สำหรับใช้ดึงฟัน ดันฟัน ยกฟัน และอื่น ๆ ตามแต่ความรู้และประสบการณ์ของทันตแพทย์ ในการนำหมุดจัดฟันไปประยุกต์ใช้งาน
หมุดจัดฟัน ถือเป็นหนึ่งในนวัตกรรมที่สำคัญ สำหรับวงการทันตกรรมจัดฟันในปัจจุบัน แม้หน้าตาของหมุดจัดฟันจะดูเรียบง่าย อีกทั้งขั้นตอนการปักก็ไม่ยุ่งยาก แต่วิธีคิดที่อยู่เบื้องหลัง เพื่อหากลไกการเคลื่อนฟันนั้น มีตั้งแต่แบบพื้นฐานง่าย ๆ จนไปถึงระดับล้ำลึก ตามแต่ความรู้และจินตนาการของทันตแพทย์ผู้ใช้งาน
ก้าวข้ามข้อจำกัด
หากถูกใช้โดยทันตแพทย์ที่มีความรู้และประสบการณ์ หมุดจัดฟันสามารถช่วยให้เราก้าวข้ามข้อจำกัดบางอย่าง ของวิธีการรักษาแบบดังเดิม ช่วยทำสิ่งที่เคยเป็นไปไม่ได้ในอดีต หรือทำได้แต่ก็ยุงยากซับซ้อน ให้เป็นไปได้ ช่วยให้การเคลื่อนฟันระยะทางไกล ๆ มีความเป็นไปได้มากขึ้น แต่ทั้งหมดก็ขึ้นอยู่กับความรู้ความสามารถของทันตแพทย์ รวมไปถึงข้อจำกัดบางอย่างของร่างกายผู้ป่วย
ทำสิ่งที่เคยเป็นไปไม่ได้ ให้เป็นไปได้
ในผู้ป่วยบางคน ระยะเวลาการจัดฟันอาจสั้นลง เนื่องจากขั้นตอนการเคลื่อนฟันของวิธีดั้งเดิม ถูกลดลงไปได้หลายขั้นตอน จากการประยุกต์ใช้หมุดจัดฟัน เวลาจัดฟันอาจลดลง เพราะขั้นตอนการจัดฟันถูกลด ไม่ใช่เพราะดึงฟันได้เร็วขึ้นหรือแรงขึ้น
ในบางครั้ง หมุดจัดฟันอาจช่วยเปลี่ยนจากกรณีที่ต้องผ่าตัด ให้กลายเป็นแค่การถอนฟัน หรืออาจเปลี่ยนจากกรณีที่ต้องถอนฟัน ให้กลายเป็นการจัดฟันแบบไม่ถอนฟัน ผู้ป่วยที่จัดฟันรอบสอง และได้ถอนฟันไปแล้วจากการจัดฟันรอบแรก หมุดจัดฟันอาจช่วยดึงฟันบนทุกซี่ไปข้างหลัง โดยที่ไม่ต้องถอนฟันเพิ่มอีก หรือช่วยดันฟันบนทุกซี่ขึ้นข้างบน และอื่น ๆ อีกมากมาย ตามแต่ความรู้ความชำนาญของทันตแพทย์
การดูแลรักษาหมุดจัดฟัน
การดูแลรักษาหมุดจัดฟัน ก็เหมือนกับเครื่องมือจัดฟันอื่น ๆ ที่อยู่ในปากของเรา นั่นคือการแปรงฟันให้สะอาด ใช้แปรงซอกฟัน ใช้ไหมขัดฟัน ดูแลเหงือกให้มีสุขภาพดีอยู่เสมอ ระวังอย่าให้มีของแข็งเช่น ช้อน ไปชนกับหมุดอย่างรุนแรง เท่านี้ก็ไม่น่าจะมีอะไรให้กังวลแล้ว
ทุกคนต้องปักหมุดหรือไม่ ?
หมุดจัดฟัน คือ อุปกรณ์เสริม ดังนั้นจึงไม่ใช่ว่าผู้ป่วยจัดฟันทุกคนต้องใช้ โดยหมุดจัดฟันจะถูกนำมาใช้ เฉพาะในบางกรณีเท่านั้น บางคนอาจใช้หมุดแค่ตัวเดียว แต่บางคนก็อาจใช้หลายตัว
ส่วนเรื่องที่ว่า จัดฟันนานแค่ไหนกว่าจะได้ปักหมุด แล้วต้องปักหมุดจัดฟันนานแค่ไหน รวมทั้งตำแหน่งที่ปัก เรื่องนี้แต่ละคนก็จะไม่เหมือนกัน ขึ้นอยู่กับลักษณะการสบฟันที่ผิดปกติของผู้ป่วยแต่ละคน ขึ้นอยู่กับแผนการรักษาของทันตแพทย์แต่ละคน แม้จะเป็นกรณีเดียวกัน ทันตแพทย์แต่ละคน ก็อาจวางแผนการรักษาไม่เหมือนกัน คิดต่างกัน ดังนั้นจึงไม่สามารถเอามาเปรียบเทียบกันได้
ปักหมุดเพื่อเลี้ยงไข้ ?
มันเป็นเรื่องช่วยไม่ได้ ที่บางคนอาจคิดว่า การปักหมุดจัดฟัน คือหนึ่งในวิธีเลี้ยงไข้ ยืดเวลา เพื่อหาทางเก็บเงินเพิ่มจากผู้ป่วย เพราะโดยทั่วไปแล้ว ค่าหมุดจัดฟันมักไม่รวมในค่าจัดฟัน ผู้ป่วยต้องจ่ายเพิ่มแยกต่างหาก
อย่างไรก็ตาม เราเชื่อว่า หากไม่จำเป็น หรือมีวิธีอื่นที่ดีกว่า คงไม่มีใครอยากใช้หมุดจัดฟัน เนื่องจากการปักหมุดนั้นก็มีความเสี่ยง เพราะหมุดอาจไปโดนรากฟัน จนเกิดอันตรายกับฟันได้ ดังนั้นถ้าไม่จำเป็น ก็คงไม่มีใครอยากเสี่ยง หรืออยากได้เงินเพิ่มด้วยวิธีนี้
ถ้าไม่อยากปักหมุด ?
ทุกอย่างขึ้นอยู่กับความรู้และประสบการณ์ ของทันตแพทย์ที่จัดฟันให้เรา ว่าจะวางแผนการรักษาอย่างไร จะใช้หรือไม่ใช้หมุดจัดฟัน หรือหากใช้แล้ว ผลการรักษาจะออกมาเป็นอย่างไร
ในบางกรณี หากไม่ใช้หมุดจัดฟัน ก็อาจไม่มีทางเลือกอื่นมากนัก ผู้ป่วยอาจต้องใส่อุปกรณ์ที่ชื่อ Headgear ซึ่งในทางปฏิบัติก็คงไม่มีใครอยากใส่ อาจต้องถอนฟันเพิ่ม หรือต้องยอมรับผลการรักษาที่อาจไม่ดี อย่างที่ควรจะเป็น ซึ่งพอพูดถึงการปักสกรู ต้องเจาะ ต้องปัก หลายคนอาจรู้สึกกลัว แต่ไม่ว่าอย่างไร ก็อย่างที่ได้บอกไปแล้วว่า การปักหมุดจัดฟันนั้น ไม่ได้น่ากลัวอย่างที่คิด การถอนฟันเจ็บกว่าเยอะ
อ่านบทความอื่นเพิ่มเติม